Niedoczynność i nadczynność tarczycy - choroby cywilizacyjne?

Tarczyca jest bardzo istotnym gruczołem, położonym u nasady szyi. Produkuje hormony zapewniające prawidłowe działanie całego organizmu: tyroksynę (T4), trijodotyroninę (T3) oraz kalcytoninę.

Hormony wytwarzane przez tarczycę są niezbędne już w okresie płodowym, ponieważ wpływają (mniej więcej do ukończenia drugiego roku życia) na prawidłowy rozwój mózgu. W późniejszym okresie wpływają na procesy intelektualne, pracę serca, mięśni jelit i mięśni szkieletowych, jajników a także regulują proces dojrzewania płciowego.

Prawidłowe funkcjonowanie tarczycy jest niezbędne dla całego organizmu i naszej psychiki.

Niestety schorzenia tarczycy są jednymi z najczęściej występujących chorób. Szacuje się, że na świecie choruje około 300 milionów ludzi, z czego przeważającą część, stanowią kobiety , które chorują 4-7 krotnie częściej.

Rozróżnia się dwa podstawowe typy schorzeń tarczycy: nadczynność i niedoczynność. Wśród pozostałych zaburzeń występują: zapalenia, w tym choroby autoimmunologiczne, jak choroba Hashimoto, wole obojętne, guzki oraz rak tarczycy.

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy, zwana też hipertyreozą, jest jedną z najczęściej występujących chorób endokrynologicznych. W jej efekcie do krwi uwalniane są podwyższone ilości hormonów (tyroksyny i trijodotyroniny), co powoduje przyspieszenie metabolizmu i, co się z tym wiąże, chudnięcie, osłabienie mięśni, nadpobudliwość nerwową. Nieleczona nadczynność tarczycy jest bardzo groźna – może prowadzić do przełomu tarczycowego.

Objawy nadczynności tarczycy mogą być różne u różnych pacjentów, są związane z wiekiem i czasem trwania choroby.

Najczęściej występującymi objawami są:

• Chudnięcie 

• Nerwowość, 
rozdrażnienie, 
niepokój 

• Drżenie rąk
• Uczucie osłabienia
• Częstsze oddawanie moczu lub 
stolca (biegunka)
• Kłopoty ze snem

• Potliwość

• Skąpe, rzadsze 
miesiączki
• Wypadanie włosów
• Przyspieszone bicie serca
• Wytrzeszcz oczu 
typowy dla choroby 
Gravesa-Basedowa, powiększone wole, obrzęk podudzi
• U starszych osób może wystąpić zespół tarczycowo-sercowy (bóle wieńcowe, niewydolność serca, migotanie przedsionków)

Schorzenie to wpływa nie tylko na zdrowie i kondycję pozostałych organów, zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca a u kobiet po menopauzie osteoporozy ale także pogarsza jakość i komfort życia chorych.
Nadczynność tarczycy można rozpoznać przeprowadzając podstawowe badania stężenia hormonów TSH oraz fT4 w krwi.

Medycyna oferuje kilka alternatywnych metod leczenia nadczynności tarczycy. Lekarz podejmując decyzję o wyborze metody leczenia bierze pod uwagę zarówno wyniki badań diagnostycznych (świadczących o zaawansowaniu choroby) a także wiek pacjenta i występowanie innych chorób.

Spośród dostępnych metod leczenia wyróżniamy:

• Stosowanie leków przeciwtarczycowych, blokujących wytwarzanie hormonów.
• Chirurgiczne usunięcie tarczycy.
• Terapię jodem radioaktywnym, w celu zniszczenia komórek tarczycy.

Wszystkie metody wiążą się z ryzykiem wystąpienia niedoczynności tarczycy. Chorzy często muszą przyjmować sztuczny hormon tarczycy – lewotyroksynę.

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy nazywana jest także hipotyreozą. Jak można się domyślić, polega na niedostatecznej produkcji przez tarczycę hormonów (T3 i T4). Niedobór hormonów wiąże się ze spowolnieniem metabolizmu, a co za tym idzie zwiększeniem wagi ciała (nawet przy zwiększonej aktywności fizycznej), depresją, zmęczeniem, ciągłym uczuciem chłodu.

Schorzenie to dotyczy głównie osób starszych (ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem), ale występuje także u młodych osób a nawet dzieci. Warto zauważyć, że niedoczynność tarczycy rozwija się u ok. 5% kobiet w ciąży.

Często objawy niedoczynności tarczycy mogą być mylone z objawami innych chorób:

• nastroje depresyjne,
• ciągłe zmęczenie,
• zaniki pamięci lub epizodyczne trudności w zapamiętywaniu,
• uczucie zimna,
• sucha skóra
• wypadanie włosów
• zwiększenie wagi ciała
• tzw. ślepota zmierzchowa
• osłabienie popędu seksualnego, impotencja
• zmniejszona płodność u kobiet
• miesiączki krwotoczne.

Podobnie jak w przypadku nadczynności objawy mogą zależeć od wieku chorego i stopnia zaawansowania choroby.
Dzieci kobiet chorych na niedoczynność często mają niską wagę urodzeniową, ich dalszy rozwój może też być upośledzony.

Warto pamiętać, że aż 10% przypadków niedoczynności tarczycy ma postać utajoną, dlatego tak ważne jest badanie poziomów hormonów tarczycy w krwi (TSH i fT4).

Niedoczynność tarczycy jest leczona farmakologicznie, za pomocą syntetycznych hormonów tarczycy. Leki te chorzy muszą przyjmować przez całe życie.
Obserwuje się, że regularne przyjmowanie leków zwiększa komfort życia i znaczną poprawę pamięci i wyników badań laboratoryjnych.